Японы Ерөнхий сайд Кишида Фүмио ирэх наймдугаар сард Монгол Улсад айлчлахаар төлөвлөж байгаа тухай өчигдөр мэдээллээ. Уг айлчлалын зорилго нь Умард Солонгостой дипломат харилцаа тогтоосон Монгол Улсын зуучлалаар Умардын талтай олон жил гацсан дипломат хэлэлцээг үргэлжлүүлэх зорилготой юм байна. Японы засаг захиргаа 70-80-аад онд Умардын талын оролцоотойгоор япон иргэдийг хулгайлсан гэж үздэг бөгөөд энэ асуудлаар олон жил дипломат хэлэлцээ хийх гэсэн боловч мухардаад байсан юм.

Япон нь Умард Солонгостой ямар нэгэн дипломат харилцаагүй. Тиймээс олон жил харилцаатай байгаа Монгол Улсаар дамжуулан мухардаад байсан хэлэлцээг үр дүнд хүргэх сонирхолтой байгаа. Хэрэв айлчлал албан ёсоор хэрэгжвэл 2016 оноос хойш айлчилсан анхны томоохон айлчлал болох билээ.

Сэдвийн гүнд

Японы эрэг орчмын бүс нутгуудаас  1970-аад оны дунд үед олон тооны эргэн сураггүй алга болжээ. Сураггүй алга бологсдын дийлэнх нь 20-иос дээш насны хүмүүс байсан боловч хамгийн бага нь 13 настай Йокота Мэгүми байсан бол хамгийн ахмад нь 60 орчим насны нэгэн байсан гэдэг. Хэдийгээр тухайн цаг үедээ Умардын тагнуулчдыг сэжиглэж байсан боловч тухай бүрд нь Умардын талаас няцаасаар байлаа. Японы засаг захиргаа эдгээр хүмүүсийг хулгайлсан нь Умардын тагнуул, цэргийн сургуулиудад япон хэл заалгах зорилгоор хулгайлсан гэж таамаглав. Зарим нь Умардын цэргийн бүлэглэлийн гишүүдтэй гэрлүүлэх зорилгоор бага насны охидыг хулгайлсан гэж үздэг. Японы иргэд эдгээр мэдээлэлд итгэж, эх оронч үзэлтнүүд Засгийн газраа юу ч хийхгүй байна гэж шүүмжилдэг байв. Гэвч Японы Ерөнхий сайдаар сонгогдож байсан Ёшихидэ Сүга, Ерөнхий сайд агсан Абэ Шинзо нар бодлогын хэмжээнд авч үзэхээ илэрхийлсэн билээ.
Олон жил Умардын талаар няцаасан энэ маргаан 2002 оны 9-р сарын 17-нд нэг талдаа гарав. Учир нь Японы Ерөнхий сайд Коизүми Жүничиро Умард Солонгост айлчилж Умардын удирдагч агсан Ким Чен Иртэй уулзах үеэр Умардын талаас албан ёсоор хүлээн зөвшөөрсөн билээ. Хоёр талын уулзалтын үеэр Ким Чен Ир японы харьяат 13 иргэнийг хулгайлсан гэдгээ хүлээн зөвшөөрч “Эх оронч үзэлд сохроор итгэсэн, улстөрийн төөрөгдөлд автсан хүмүүс энэ ажиллагааг 70, 80-аад онд зохион байгуулсан. Буруутай этгээдүүдийг аль хэдийнээ шийтгэгдсэн гэдгийг хэлэх ялдамд хоёр улсын харилцаанд сэв суусан энэ асуудалд гүнээ уучлал хүсье” гэжээ.

Уулзалтын үеэр Японы харьяат иргэдээс найм нь нас барсан гэж мэдэгдээд, дээрх найман хүний нас барсны гэрчилгээг олгосон юм. Гэвч хожим хойно нь нас барсны гэрчилгээг яаравчлан боловсруулсан гэдгээ хүлээн зөвшөөрсөн. Тийм ч учраас Японы тал эдгээр найман хүн нас барсан эсэхэд эргэлздэг. Японы Ерөнхий сайдын айлчлалаас яг нэг сарын дараа буюу 2002 оны 10-р сарын 15-ны өдөр Японы харьяат таван иргэнийг тодорхой хугацааны дараа буцаж ирэх нөхцөлтэйгөөр нутаг буцаав. Гэвч Японы Засгийн газар дээрх таван иргэний гэр бүлийн гишүүдийн хүсэлтийг харгалзан эх орондоо үлдээх шийдвэр гаргасан юм. Чухам үүнээс шалтгаалан Умардын тал Японыг хэлэлцээрийг зөрчсөн гэж үзэн Япон иргэдийг шилжүүлэн авах хэлэлцээг үргэлжлүүлэхээс татгалзсан билээ. Одоогоор 17 хүнийг хулгайлсан гэж Японы Засгийн газар албан ёсоор мэдээлээд байна.Гэвч Японы хэвлэлүүд Умардын талаас тус улсын 880 орчим хүнийг хулгайлсан байх боломжтой гэж мэдээлдэг. Үүнийг Японы тал ч, Умардын тал ч албан ёсоор батлаагүй.

Манай боломж

Манай талаас 1980-аад оноос эхлэн бүс нутгийн улс орнууддаа Зүүн хойд Азийн яриа хэлэлцээний механизмыг бий болгох саналыг тууштай дэвшүүлсээр ирсэн. Улмаар 2013 онд Зүүн хойд Азийн аюулгүй байдлын асуудлаарх “Улаанбаатарын яриа хэлэлцээ” санаачилгыг дэвшүүлж, албан ёсоор бүс нутгийн орнуудад зарласан билээ. Уг санаачилгын цаад зорилго нь Солонгосын хойгийн асуудлыг энхийн замаар шийдвэрлэх замаар Зүүн хойд Азийн итгэлцлийг бэхжүүлэх, энх тайван цогцлооход дэмжлэг үзүүлэхэд оршино. Анх санаачилснаасаа хойш жилийн дараа 2014 оноос эхлэн жил бүр олон улсын бага хурал зохион байгуулсаар ирсэн. Энэ жилийн тухайд 6-р сарын 6 буюу өнөөдрөөс эхлэн 7-ныг хүртэл Улаанбаатар хотноо болно.

Монгол Улсын хувьд энэ асуудалд дипломат зуучлал үзүүлэх боломжтой гэж үзэж байгаа бөгөөд Японы тал хулгайлагдсан иргэдийн талаар тодорхой мэдээлэл авах, хулгайлагдсан иргэдийг эх оронд нь авчрах зорилго тээж байгаа юм. Японы Ерөнхий сайд Кишида Фүмио Умардын талтай яг энэ асуудлаар дээд хэмжээний уулзалт зохион байгуулах хүсэлтээ удаа дараа илэрхийлсэн. Гэвч Япон, Өмнөд Солонгос, АНУ-ын өргөн хүрээний цэргийн сургууль, Умардын талаас харвасан олон удаагийн баллистик пуужингийн туршилтуудтай холбоотойгоор тодорхой ахиц дэвшил гараагүй байна.

Эх сурвалж: Kyodo News/The Japan Times/CNN/BBC