Бөөн юм болж баталсан 2025 оны төсөвт нэг тонн нүүрсийг дунджаар 105 ам.доллароор экспортлохоор тооцож байв. Гэсэн ч бодит байдал өөрийг хэлж байна. Одоогийн байдлаар нүүрсний экспортын ханш тонн тутамдаа 80 орчим ам.долларт хүрлээ. Зүйрлэвэл анх төсөөлснөөс 20% унасан гэсэн үг. Хариуцсан яамны сайд нь төсөвт төсөөлөхдөө 10 жилийн дундаж болох 105 ам.доллароор тооцсон. Тооцоо буруу байжээ.

Оны эхний сард Монгол Улс 5.2 сая тонн чулуун нүүрсийг 449 сая ам.доллароор заржээ. Энэ нь нэг утгаараа биет хэмжээ нь нэг сая тонноор нэмэгдсэн ч, үнийн дүнгээр 44 хувиар буурсан үзүүлэлт юм. Зөвхөн өнгөрсөн жилийнхээс үнэ нь буураад зогсохгүй сүүлийн гурван жилийн хамгийн бага үзүүлэлтээ үзүүллээ. Монгол Улс 2023 оны нэгдүгээр сард 565.3 сая ам.доллар, 2024 оны нэгдүгээр сард 803.1 сая ам.долларыг чулуун нүүрсний экспортоос олж байсан түүхтэй. Энэ онд нүүрсний экспортыг 83 сая тоннд хүргэх зорилт тавиад байгаа. Өнгөрөгч 2024 оны эхэнд 75 сая орчим тонн нүүрс экспортлох зорилт тавиад оны эцэс гэхэд 78.1 сая тонн болж давж биелэсэн юм. 

Одоо байгаа дэд бүтцийн нөхцөл байдал, хүчин чадлаар биет хэмжээг нэмэгдүүлэх боломж байхгүй. Үүнийг Аж үйлдвэр, эрдэс баялгийн сайд ч хэлсэн үгэндээ тодотгоод авна лээ. 2024 онд тогтоосон дээд амжилт бол одоо байгаа боломжоо тултал ашигласаны гавьяа. Хэрэв шинжээчдийн анхааруулаад байгаа шиг урт хугацаандаа нүүрсний үнэ сэргэхгүй бол дэд бүтэцгүй манайх шиг улсын төсөөлөл замхрах бодит байдал нүүрлэлээ.

Бид одоо яах ёстой вэ гэж үү, нэгэнт дэд бүтэц сул тул нэг тонн нүүрсний үнэ цэнийг нэмэгдүүлэх ёстой. Уг нь 2011 оноос хойш л гаднын мэргэжилтнүүд ингэж хэлээд байсан. Манайхан даанч тоогоогүй. Дараагийн том алхам бол урт хугацааны том мега төсөл ярихаас илүүтэй ойрын гурван жилийн дотор хэрхэн дэд бүтцээ нэмэгдүүлэх вэ гэдгээ харах ёстой. Тэртээ тэргүй хөрш улсуудын геополитикийн нөхцөл байдал сул байгаа, дээрээс нь Хятад-Америкийн худалдааны дайн шинэ шатанд гарч хоёр тал уул уурхайн бүтээгдэхүүний тарифаа нэмэгдүүлсэн учраас Монгол Улс энэ тохиолдолд дотоодын худалдан авалтаа сайжруулах шаардлагатай. Сүүлд нь бид бодит байдлаа харж тооцдог баймаар байна. Арван жилийн дунджаар 105 ам.доллар байна аа, гээд тооцчихсон чинь буруудсан. Статистикийн дунджийг хэдээр ч гаргаж болно. Гурван жилээр, таван жилээр. Тоо, тооцоо яаж ч гарсан уул уурхайн бүтээгдэхүүний ханш хором мөч бүрээр хэмжигдэж байдаг. Бодит хөрсөө мэдэж байвал том тоо яриад толгойгоо маажаад суухгүй.